İncəsənət insanı narahat etməlidir, elm isə onu sakitləşdirir. Jorj Brak

The only time I feel alive is when I’m painting. Vincent van Gogh

Azərbaycan bir çox görkəmli rəssamların ilham aldığı zəngin mədəni ənənələri və tarixi ilə məşhurdur. Əsrlər boyu bu diyar bəşəriyyətə istedadlı rəssamlar bəxş edib, onların əsərləri dünya bədii irsinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Bu görkəmli istedadlardan biri də əsərləri özünəməxsusluğu və icra ustalığı ilə heyran edən rəssam Nadir Əliyevdir. Onun rəsmləri Azərbaycan mədəniyyətinin və tarixinin parlaq təcəssümüdür, müasir bədii cərəyanlarla məharətlə iç-içədir və bu, onları unikal və yaddaqalan edir.

İncəsənət sevgisi musiqi sahəsindən çox-çox kənara çıxan peşəkar pianoçu Nadir Əliyev çoxşaxəli istedad sahibi idi. O, musiqi, rəssamlıq, poeziya, fotoqrafiya və daha bir çox sahələri öyrənib. Rəssamı yaradıcı eksperimentlərə ruhlandıran Şaqal, Maleviç, Brak və Dali kimi ustadların avanqard sənəti onu həmişə cəlb edirdi. Nadir Əliyev uşaqlıqdan ixtiraçılıq nümayiş etdirib. Onun ixtiraları çoxlu sayda beynəlxalq patentlər alıb.

1952-ci ildə Bakıda, sənəti həyatının ayrılmaz hissəsi hesab edən ziyalı ailədə dünyaya göz açan Nadir Əliyev hələ kiçik yaşlarından yaradıcılığa həvəs göstərib, illər keçdikcə istedadı daha da güclənib. O, böyük bacısı Adilə Əliyeva ilə pianoda ifa edərək heyrətamiz musiqi qabiliyyəti nümayiş etdirib. Qeyd etmək vacibdir ki, Fransa Musiqi Akademiyasına rəhbərlik edən pianoçu, professor Adilə Əliyeva müstəsna xidmətlərinə görə bu ölkənin Fəxri Legion ordeni ilə təltif edilib. 1996-cı ildən mövcud olan və Fransa hökumətinin təşəbbüsü ilə hər il keçirilən beynəlxalq fortepiano müsabiqəsi onun şərəfinə adlandırılıb.

Nadir Əliyev Bülbül adına məktəbdə oxuyub, daha sonra musiqi təhsilinin tacına çevrilmiş konservatoriyanı bitirib. O, bacısı Adilə xanım kimi, nadir irsi qabiliyyətə malik idi və bu inanılmaz dərəcədə istedadlı insanların hər ikisi tez bir zamanda beynəlxalq uğurun zirvələrini fəth edərək öz bacarıqlarını dünyaya nümayiş etdirdilər.

Geniş qəlbə malik olan Nadir Əliyev həyatı bütün təzahürləri ilə səmimi-qəlbdən sevirdi. Mehribanlığına və açıqürəkli xarakterinə görə onu yüksək qiymətləndirən çoxlu dostu var idi. Rəssam fərqli maraqları və istedadı sayəsində müxtəlif insanlarda və əşyalarda gözəlliyi görə bilir və bu gözəlliyi yaradıcılığı ilə məharətlə çatdırırdı. Onun ifasında rəssamlıq və musiqi özünəməxsus bir vəhdətə qovuşdu, yaradıcılığın bir sahəsi ilə məhdudlaşmayan rəssamın vahid obrazını yaratdı. Nadir Əliyev bir çox istedadları birləşdirməyin əsl nümunəsi idi.

Gənclik illərində idmanla peşəkar səviyyədə məşğul olan Nadirin öz bədənini həddindən artıq soyutması sonradan ağır xəstəliyə yol açıb. O vaxt tibb indiki qədər inkişaf etməmişdi və xəstəliyi ilkin mərhələdə aşkar etmək mümkün deyildi ki, bu da onun vəziyyətinin sürətlə pisləşməsinə səbəb olurdu. Həkimlərin bütün səylərinə baxmayaraq, sənətçi ağır insult keçirdi və İsveçrədə iki il komada qaldı. Bütün bu müddət ərzində bacısı Adilə xanım onun yanında olub, dəstək verib, onunla birgə xəstəliyə qarşı mübarizə aparıb. Bütün çətinliklərə baxmayaraq, onların emosional və mənəvi əlaqəsi möhkəm qaldı və qardaşla bacıya güc verdi.

Sevgi və iman həqiqətən də möcüzələr yaradır. Nadir Əliyev komada olanda Adilə xanım musiqinin onu xilas edə biləcəyinə inanaraq, palataya elektropiano gətirmək barədə radikal qərar verdi. Ona dedi: “Nadir, sənə piano gətirmişəm. Yatmağa son ver, qalx və ifa et!” Bu sözlərdən Nadir Əliyevin göz qapaqları titrədi və az sonra o, komadan ayıldı.

Onun pianoda ifa etməsi möcüzə idi, lakin sağalma yolu uzun və çətin idi. Həkimlər çoxlu əməliyyatlar etdilər, amma narkozun əks təsirləri olduğuna görə Nadir onlara ağrıkəsici olmadan dözdü. Adilə xanım yaşadığı ağrı-acıya baxmayaraq, hər şeyin yaxşı olduğunu göstərərək baş barmağını necə qaldırdığını xatırlayır. Bu amansız reallıq onun ruhunu sarsıtmadı və rəssam inanılmaz iradə nümayiş etdirərək mübarizəni davam etdirdi.

İsveçrə həkimləri onun həyatını xilas edib, Nadir Əliyev ayağa qalxaraq qismən sağalıb, lakin bədəninin sağ yarısı iflic olub. Bununla belə, rəssam təslim olmadı, mərdlik və mətanət nümunəsi olmaqda davam etdi. Adilə xanım qeyd edir ki, hətta xəstəxanada Nadir yorulmadan onu ruhlandırır, ümidini itirməsinə, ruhdan düşməsinə imkan vermirdi. Öz əzablarına baxmayaraq, bacısını ümidsizlikdən qorumaq və ən yaxşı nəticəyə inamını saxlamaq üçün əlindən gələni etdi. Onun hekayəsi insan ruhunun qeyri-məhdud imkanlarının və hüdudsuz sevginin sübutudur.

Nadir Əliyev xəstəliyindən sonra rəsm çəkməyə başlayıb ki, bu da onun üçün təkcə hobbi deyil, həm də əsl terapiyaya çevrilib. O, yeganə funksional sol əli ilə yazılmış 300-dən çox rəsm əsəri yaradıb! Rəssamlıq onun üçün təkcə özünüifadə yolu deyil, həm də ilham və əzm mənbəyinə çevrildi ki, bu da ona çətinliklərin öhdəsindən gəlməyə və irəliləməyə kömək etdi.

Avanqard rəssamların əsərlərindən ilhamlanan Nadir Əliyev özünəməxsus yanaşma tapıb. Əvvəlcə akril ilə işləyərək, tədricən yağlı boya ilə rəsmə keçib. Bu rəsmlər ton və incəlik harmoniyası yaratmaq üçün birləşən həssaslıq və gücü əks etdirir. Nadir Əliyev həndəsi fiqurları öz kompozisiyalarına ustalıqla daxil edərək, dərinlik və zənginlik yaradaraq dairələri, düzbucaqlıları, trapesiyaları yan-yana qoyur, hər bir əsərin quruluşunu vurğulayırdı. Onun əsərləri həyat enerjisi ilə doludur, rənglər simfonik orkestrin melodiyası kimi oynayır, bir-biri ilə mübahisə edir. Onları solist və orkestr üçün süitanın strukturu ilə müqayisə etmək olar, burada hər bir element ümumi kompozisiyada özünəməxsus rol oynayır. Hər çiçək öz rəng nüansları ilə səslənir. Böyük Höte yazırdı: “Rənglər ruha təsir edir, onlar hissləri canlandıra, bizi sakitləşdirən və ya həyəcanlandıran, kədərləndirən və ya sevindirən duyğuları və düşüncələri oyada bilər”. Nadir Əliyev öz yaradıcılığında bu ideyanı təcəssüm etdirir, tamaşaçını nəinki fərəhləndirən, hətta onun ruhuna toxunan, onu həyati enerji və ümidlə dolduran əsərlər yaradır.

Nadir Əliyevin kompozisiyaları həyatın müxtəlif mərhələlərini əks etdirən müsbət enerji saçır: şən doğuş, çiçəklənən yetkinlik, sonra isə qaranlıq yamacların qaçılmaz kölgələrini əks etdirir. Amma məhz bu anlarda ümid parlaq rənglərlə canlanır, çılğın duyğular və həyatı yeni mənalarla doldurur. İlk rəsm əsəri olan “Allahın lütfü” bütün sınaqlara baxmayaraq, onun həyata sevgisinin təcəssümü oldu. Nadir Əliyev ifadəli tonlardan istifadə edərək istənilən təsnifata meydan oxuyan xəyali çiçəklər yaradıb və onların gövdəsi hər tərəfə səpələnib, məhəbbətlə sıx bağlanmış ailənin metaforasına çevrilib. Qeyd etmək lazımdır ki, Nadir Əliyev təkcə öz adının deyil, həm də Vətənini – Azərbaycanı yad etməyə çalışaraq rəsmlərini “AZ” kimi imzalayıb.

Nadir Əliyev “Xoşbəxtlik bəxş edən çiçəklər” silsiləsini yaradıb. Kurşevel, San-Trope, Paris, Brüssel, Pekində onun əsərlərinin sərgiləri uğurla keçirilib. Maltada onun bir neçə rəsm əsəri Malta Milli İncəsənət Muzeyi – “Malta İrsi” tərəfindən alınıb, burada, məsələn, Caravaconun rəsmləri saxlanılır.

Onun sərgilərindən sonra mətbuatda həmişə çoxlu tənqidi rəylər olurdu. Məsələn, Fransanın Anmas şəhərinin meriyasında keçirilən sərgidən sonra “Dauphine Libert” qəzeti qeyd edir ki, “onun heyrətamiz əsərləri XX əsrin əvvəllərindəki ustadların əsərlərinin estetikası ilə eyni səviyyədədir”. Sonradan rəssam dəvətlər alıb və əsərləri Nyu-York, İsveçrə, Portuqaliya, Almaniya, İtaliya, Böyük Britaniya, Kanada, Yunanıstan, Braziliya və Avstraliyada sərgilənib.

Beynəlxalq ekspertlər tez-tez Nadir Əliyevin əsərlərinin dəyəri və unikallığı haqqında yazır. Dünyaşöhrətli fransız təsviri sənət tənqidçisi, rəssamlıq üzrə ensiklopediyanın müəllifi, 800-dən çox dünya sərgisinin təşkilatçısı Jerar Xuriger yazırdı: “Nadir Əliyev bir kəşfdir, etirafdır. Nadir Əliyev özünə qarşı ən yüksək tələblərlə canlı, silinməz obrazlarla can verən rəsmlərdən tələsmədən parıldayan yazının kənarları ilə bizə qardaş müdrikliyi və bəsirət, ayıq düşüncə dərsi verir”.

Elmlər doktoru, ədəbiyyat və incəsənət elmləri doktoru, Parisdəki “Da Silva” nəşriyyatının baş redaktoru Jenevyeva Silvestro yazırdı: “Bir çox rəsmlərin struktur dizaynı bizi kosmik fəza, kosmosa riyazi, az qala elmi yanaşma haqqında düşünməyə vadar edir. Yetkin yanaşma və zərif rəng seçimi kontrastlarla dolu böyük gözəllik əsərlərinin yaranmasına səbəb olur”.

Nadir Əliyevin yaradıcılığına verilən qiymətin bu cür dərinliyi və rəngarəngliyi onun müasir incəsənət aləmindəki əhəmiyyətini və sonrakı nəsillər üçün əbədi dəyərini vurğulayır.

2014-cü ilin yanvarında ikinci insultdan sonra sənətçi ilhamla və sənətin əbədi gözəlliyi ilə dolu bir miras qoyaraq bu dünyanı tərk etdi.

Nadir Əliyevin yaradıcılığı onun çoxşaxəli şəxsiyyətinin və geniş dünyagörüşünün sintezidir. Onun əsərləri tamaşaçıların qəlbində rezonans doğurur, çünki onlar təkcə rəssamın şəxsi təcrübələrini deyil, həm də hamı üçün başa düşülən universal mövzuları əks etdirir. O, təkcə özünü böyütmədi, inkişaf etdirdi və həm də ətrafındakıları özlərini təkmilləşdirməyə ruhlandırdı. Pianoçu və rəssam Nadir Əliyev müasir mədəniyyətə təsir etməkdə davam edir, əsl sənətin sərhəd tanımadığını, müxtəlif janrları və cərəyanları birləşdirməyə qadir olduğunu göstərir. Onun həyatı öz yolu ilə getməkdən, dünyaya məxsusi ideya və hisslərini verməkdən qorxmayan bir insanın hekayəsidir. Nadir Əliyev yaradıcılıq nailiyyətlərinin və öz üzərində yorulmaz çalışmanın simvoludur, həmçinin özünüifadəyə, kamilliyə can atan bir çoxları üçün örnəkdir.